Bitwa na algorytmy

Obejrzałem tą prezentację na TED i postanowiłem wgryźć się nieco w temat. Zaskoczyło mnie jedno zdanie – że większość transakcji na światowych giełdach wykonywanych jest przez algorytmy.

Owszem, temat nie jest nowy – pamiętam krach z 1987 roku i dyskusję jak ograniczyć transakcje generowane automatycznie przez programy. Wydawało mi się, że problem został wtedy ostatecznie rozwiązany.

Potem pojawiały się informacje o HFT – choć te raczej ignorowałem.

Temat wrócił ponownie przy okazji Madoffa. Dzięki Google, po kilku wyszukiwaniach widać było, że Madoff zbudował piramidę finansową a nie generował zysków przy pomocy tzw. „front running”. Zignorowałem „czarną skrzynkę”.

Tym razem temat powraca i to w zupełnie innym kontekście. Ale najpierw zerknijcie na wykres:

Zobaczycie na nim efekt bitwy algorytmów – pomimo wielu raportów, nikt nie jest w stanie wyjaśnić, co było powodem takiej krótkoterminowej zmienności na rynku. Jeśli ktoś chciałby zabawić się w Sherlocka Holmsa tu będzie miał niezły punkt startowy: http://en.wikipedia.org/wiki/2010_Flash_Crash.

Zastanawianie się czy to co się przytrafiło na rynku to element ryzyka operacyjnego, czy rynkowego jest czysto akademicką dyskusją – może to być jednak ciekawy temat na pracę magisterską.

Mnie interesuje szczególnie zmiana jaka dokonała się na rynku i konsekwencje tej zmiany dla inwestorów. Mamy bowiem do czynienia z ryzykiem, którego w żaden sposób nie można oszacować.

Ale zanim do tego dojdziemy proponuję zainteresować się tematem.

Na rynkach finansowych, na których fizyczny handel na podłodze zamienił się w impulsy i informacje na ekranie, trading algorytmiczny nazywany też „black-box” albo „robo trading” znalazł bowiem nowe zastosowania.

Po pierwsze, decyzje o realizacji dużych transakcji oddano w ręce komputerowych programów.

Wiadomo, że pojedyncza transakcja zakupu dużej ilości akcji spowoduje, że cena odjedzie do góry zanim dojdzie do transakcji. Kiedyś, takie transakcje prowadzili specjaliści, którzy np. ustawiali dość dużą podaż na 4-5 poziomie, wyłapywali akcje od przestraszonych leszczy i gdy mieli już określony pakiet, po prostu anulowali zlecenie sprzedaży. Specjaliści byli wytrawnymi graczami i często czuli kto wchodzi na rynek, albo z niego wychodzi.

Teraz, decyzje o wielkości zlecenia, czasie wykonania i cenie podejmują programy – człowiek wprowadza tylko łączną ilość instrumentów, które chce kupić bądź sprzedać, oraz widełki cenowe; resztę robi za niego komputer. To zupełnie nowe ryzyko, którego zmierzyć się nie da. Im większe zlecenie, tym większe ryzyko, że programy wymkną się spod kontroli.

Po drugie, do transakcji dochodzi na skutek działania różnych algorytmów.

Z jednej strony mamy algorytmy zakupowe stosowane przez fundusze emerytalne i inwestycyjne. Po drugiej stronie mamy algorytmy market-makerów i funduszy hedgingowych, które mają zapewnić płynność na rynku.

Proces inwestowania to teraz decyzja strategiczna człowieka (często podjęta na bazie innego algorytmu) i walka programów na rynku.
Po trzecie, mamy tzw. „High-Frequency Trading” (HFT), o którym już wspominałem. W ostatnich latach pojawiła się jeszcze jedna grupa inwestorów próbujących zarobić na każdej transakcji. Tym razem dzieje się to bez jakichkolwiek decyzji człowieka, bo rolę odgrywają tu milisekundy.

W 2006 roku 1/3 transakcji na giełdach europejskich i amerykańskich była zautomatyzowana. W 2009 roku HFT reprezentowało już 73% całego wolumenu na rynku akcji. Teraz jest to już ponoć 90%. Algorytmy zaczęły też podbijać rynki transakcji pochodnych i obligacji. W sierpniu 2009 TABB Group opublikował raport, z którego wynikało, że ok. 300 firm specjalizujących się w HFT, wykazało 21 miliardów USD zysku za 2008 rok. To bardzo ciekawa informacja dla matematyków. Jeśli potraficie pisać dobre algorytmy, to jest to bardzo rozwojowy segment rynku.

Nie zdziwiłbym się, gdyby teraz ktoś zechciał napisać jeszcze kolejną grupę algorytmów, które przewidzą zachowanie algorytmów HFT i będą inicjować zlecenia w antycypacji tego komputerowego arbitrażu informacyjnego. Potem zapewne spirala zakręci się dalej i będziemy mieli algorytmy antycypujące antycypację algorytmów antycypujących HFT… Rynek byłby bardzo płynny, ale stałby się całkowicie nieprzewidywalny. I teraz zaczynam się zastanawiać, czy nadal zajmuję się zawodowo ryzykiem, czy może już staję się pisarzem Sci-fi.