Regulacja rynku instrumentów pochodnych

Wczoraj pisałem o nowych regulacjach dotyczących rynku bankowego. Dziś pora się pochylić nad ogłoszonymi właśnie propozycjami regulacji rynku instrumentów pochodnych. Oto notatka prasowa opublikowana przez Komisję Europejską. Głupota polityków, wyrażona w ich dążeniach do centralizowania i kontrolowania wszystkiego, przechodzi wszelkie granice. Stosunkowo niedawno pisałem o komisarzu Lewandowskim, który chce opodatkować banki by załatać dziurę w budżecie KE. Dziś krew mnie zalewa przy lekturze propozycji nowych regulacji – skąd u licha Orwell wiedział, że pojawi się nowomowa? Podczas gdy będę się zastanawiał nad potencjalnymi skutkami, Panu komisarzowi Barnier proponuję, by jak najszybciej wprowadził centralny rejestr szaletów publicznych na terenie Unii Europejskiej…

Zwiększenie bezpieczeństwa i przejrzystości rynków instrumentów pochodnych w Europie

W ramach prowadzonych obecnie prac nad poprawą stabilności systemu finansowego Komisja Europejska przedstawiła w dniu dzisiejszym wniosek w sprawie rozporządzenia służącego zwiększeniu bezpieczeństwa i przejrzystości rynku pozagiełdowych instrumentów pochodnych. W projekcie rozporządzenia Komisja proponuje przekazywanie repozytoriom transakcji informacji na temat pozagiełdowych kontraktów dotyczących instrumentów pochodnych i udostępnianie tych informacji organom nadzoru. Więcej informacji będzie również udostępnianych wszystkim uczestnikom rynku. Komisja proponuje również, by zestandaryzowane pozagiełdowe kontrakty dotyczące instrumentów pochodnych były rozliczane za pośrednictwem partnerów centralnych (CCP). Doprowadzi to do ograniczenia ryzyka kredytowego kontrahenta, tj. ryzyka niewykonania zobowiązania przez jedną ze stron kontraktu. Rozpatrzeniem wniosku Komisji, w pełni zgodnego z zobowiązaniami przedstawionymi przez państwa grupy G-20 i przyjętymi przez UE oraz z podejściem przyjętym przez Stany Zjednoczone, zajmą się obecnie Parlament Europejski i państwa członkowskie UE. Po przyjęciu, rozporządzenie miałoby zastosowanie od końca 2012 r.

Michel Barnier, komisarz ds. rynku wewnętrznego i usług, stwierdził: „Żaden rynek finansowy nie może sobie pozwolić na całkowity brak regulacji. Pozagiełdowe instrumenty pochodne mają ogromny wpływ na gospodarkę realną: od hipotek po ceny żywności. Brak ram regulujących tego rodzaju instrumenty pochodne przyczynił się do kryzysu finansowego, którego dramatyczne skutki wszyscy odczuwamy. Przedstawiamy dziś projekt przepisów, które zwiększą przejrzystość i odpowiedzialność rynków instrumentów pochodnych. Dzięki temu zyskujemy wiedzę na temat stosunków umownych i zobowiązań stron kontraktów. Podejmujemy również działania służące temu, by poszczególne przypadki upadłości nie prowadziły do destabilizacji całego systemu finansowego, tak jak to miało miejsce w przypadku upadku Lehman’s.

Główne elementy wniosku:

Zwiększenie przejrzystości: Obecnie nie ma obowiązku zgłaszania pozagiełdowych instrumentów pochodnych. Decydenci, organy regulacyjne, ale także uczestnicy rynku nie mają zatem jasnego obrazu sytuacji na rynku. Zgodnie z wnioskiem Komisji transakcje na pozagiełdowych instrumentach pochodnych w UE będą musiały być zgłaszane centralnym ośrodkom danych, tzw. repozytoriom transakcji. Organy regulacyjne w UE będą miały dostęp do tych repozytoriów, co pozwoli im na uzyskanie lepszego przeglądu zobowiązań umownych i wczesne wykrycie potencjalnych problemów takich jak kumulacja ryzyka. Jednocześnie nowy Europejski Organ Nadzoru nad Giełdami i Papierami Wartościowymi (ESMA) będzie odpowiedzialny za nadzór nad repozytoriami transakcji oraz ich rejestrowanie/wycofywanie ich rejestracji.

Ponadto repozytoria transakcji będą zobowiązane do publikowania pozycji zbiorczych w podziale na rodzaje instrumentów pochodnych, tak aby wszyscy uczestnicy rynku uzyskali dokładniejszy obraz sytuacji na rynku pozagiełdowych instrumentów pochodnych.

Zwiększenie bezpieczeństwa – ograniczenie ryzyka kontrahenta: W obecnej sytuacji uczestnicy rynku pozagiełdowych instrumentów pochodnych nie ograniczają dostatecznie ryzyka kredytowego kontrahenta, czyli ryzyka straty w wyniku nieuiszczenia płatności w terminie przez jedną ze stron. Zgodnie z wnioskiem Komisji zestandaryzowane (tj. spełniające określone z góry kryteria kwalifikowalności, takie jak wysoki poziom płynności) pozagiełdowe instrumenty pochodne będą musiały być rozliczane za pośrednictwem partnerów centralnych (CCP). CCP są podmiotami, które pośredniczą między stronami danej transakcji i w ten sposób stają się „kupującym dla każdego sprzedającego” i „sprzedającym dla każdego kupującego”. Pozwoli to uniknąć sytuacji, w której upadek jednego uczestnika rynku powoduje upadek innych uczestników rynku, zagrażając w ten sposób całemu systemowi finansowemu. Jeśli dany kontrakt nie kwalifikuje się do rozliczania przez partnera centralnego, stosowane muszą być inne techniki zarządzania ryzykiem (takie jak wymogi posiadania większego kapitału). Ze względu na to, że CCP mają ponosić dodatkowe ryzyko, będą one podlegać – w celu zapewnienia ich bezpieczeństwa – rygorystycznym wymogom dotyczącym prowadzenia działalności oraz ujednoliconym wymogom organizacyjnym i ostrożnościowym, takim jak wewnętrzne zasady zarządzania, kontrole audytowe, zaostrzone wymogi kapitałowe itp.

Zwiększenie bezpieczeństwa – ograniczenie ryzyka operacyjnego: Rynek pozagiełdowych instrumentów pochodnych pozwala na wysoki stopień elastyczności w formułowaniu ekonomicznych i prawnych warunków kontraktów. W rezultacie na rynku istnieje szereg dostosowanych do potrzeb klientów i wysoce złożonych kontraktów, które nadal wymagają w znacznym stopniu ręcznego wprowadzania danych na wielu etapach ich przetwarzania. Prowadzi to do zwiększenia ryzyka operacyjnego, tzn. ryzyka straty w wyniku błędu ludzkiego. We wniosku Komisji wymaga się od uczestników rynku dokonywania pomiaru, monitorowania i ograniczania tego ryzyka, np. poprzez korzystanie z elektronicznych środków potwierdzania warunków pozagiełdowych kontraktów dotyczących instrumentów pochodnych.

Zakres: Zakres wniosku obejmuje wszystkie rodzaje pozagiełdowych instrumentów pochodnych. Ma on zastosowanie zarówno do przedsiębiorstw finansowych, które korzystają z pozagiełdowych instrumentów pochodnych, jak i przedsiębiorstw niefinansowych dysponujących znacznymi pozycjami w pozagiełdowych instrumentach pochodnych. Wniosek dotyczy również CCP i repozytoriów transakcji. Przedsiębiorstwa niefinansowe (np. producenci), korzystające z pozagiełdowych instrumentów pochodnych w celu ograniczania ryzyka związanego z ich działalnością podstawową („zabezpieczanie ryzyka” służące np. do ochrony przed wahaniami kursu walutowego), są jednak zwolnione z wymogów dotyczących rozliczania za pośrednictwem CCP.

Kontekst:

Instrument pochodny jest kontraktem między dwiema stronami, powiązanym z przyszłą wartością lub przyszłym statusem instrumentu bazowego (np. zmiana stopy procentowej lub kursu walutowego bądź ewentualne bankructwo dłużnika). Pozagiełdowy instrument pochodny jest instrumentem pochodnym, który nie jest przedmiotem obrotu na giełdzie, ale jest negocjowany prywatnie przez dwie strony. Instrumenty pochodne zaczęły być stosowane znacznie częściej w ostatnim dziesięcioleciu, a do tego wzrostu przyczyniły się w głównej mierze transakcje pozagiełdowe. Pod koniec grudnia 2009 r. wartość nominalna rynku pozagiełdowych instrumentów pochodnych wyniosła około 615 bilionów USD, co stanowi dwunastoprocentowy wzrost w porównaniu do jego wartości na koniec 2008 r. Kwota ta jest jednak o 10% niższa od rekordowej wartości odnotowanej w czerwcu 2008 r.

Groźba upadłości, przed którą stanął Bear Sterns w marcu 2008 r., utrata zdolności płatniczej przez Lehman Brothers w dniu 15 września 2008 r. oraz konieczność udzielenia pomocy finansowej AIG w dniu 16 września zaczęły uwidaczniać nieprawidłowości w funkcjonowaniu rynku pozagiełdowych instrumentów pochodnych, na którym przedmiotem obrotu jest 80% instrumentów pochodnych. W komunikacie „Realizacja europejskiego planu naprawy” z marca 2009 r. Komisja Europejska zobowiązała się do przedstawienia, w oparciu o sprawozdanie w sprawie instrumentów pochodnych oraz innych złożonych produktów strukturyzowanych, odpowiednich inicjatyw służących zwiększeniu przejrzystości i zaradzeniu problemom związanym ze stabilnością finansową.